Door Bas van Putten
Het is 26 april 1980 en op het Amsterdam-Rijnkanaal vindt de 97e editie van de Varsity plaats. Aan de start van het hoofdnummer, de finale van de race der Oude Vieren, liggen de boten van Laga, Aegir, Skadi, Nereus, Njord, Triton en Orca klaar, met daarin de hardst roeiende mannen van elke vereniging; stuk voor stuk onderdeel van de nationale roeitop. Het is koud, het regent en er staat een harde zijwind; traditioneel Nederlands weer. Iets dat misschien ook wel gepast is bij deze wedstrijd, die bekend staat als een van de oudste tradities in de Nederlandse studentenroeiwereld…
De Varsity is een roeiregatta die haar roots kent in 1878. In dat jaar daagde Njord Laga uit voor een door de Britse Boat Race geïnspireerde roeiwedstrijd. De wedstrijd werd gevaren over een afstand van 3000 meter in een 4+, die in die tijd geen riggers en beweegbare bankjes/slidings had en veel weg had van de sloeproeiboten die tegenwoordig op het Merwedekanaal te zien zijn. Legendes gaan dat alleen al kijken naar dit model boot resulteerde in rugklachten. Geroeid werd om de bestaande rivaliteit tussen de corpsen van Leiden en Delft te beslechten door te bepalen welk Nederlandse studentencorps definitief het hardste kon staan in de boot (bovendien warenNjord en Laga toen de enige roeiverenigingen in Nederland en was er dus niet echt iemand anders om uit te dagen). Deze eerste wedstrijd zette de traditie van de bijna elk jaar terugkerende Varsity in gang.
De leden van het Utrechts studenten corps wilden, toen ze zich nog niet konden onderscheiden met muzikale wondertjes als het Uffenlied, ook laten zien wat ze waard waren; Triton werd opgericht in 1880 en deed als derde deelnemer mee aan de Varsity vanaf 1882. In de jaren die volgden werden steeds meer roeiverenigingen opgericht en groeide de Varsity uit tot een regatta met meerdere onderdelen en veel deelnemende verenigingen. De Varsity werd het hoogtepunt van het roeijaar en werd, zoals corpsleden graag doen met alles waar ze zich mee bezig houden, enorm prestigieus gemaakt. Traditiegetrouw bleef de race der Oude Vieren, waarmee alles begonnen was, het hoogtepunt van de Varsity en werd de winnende vereniging van deze race benoemd tot de winnaar van de gehele regatta.
Lange tijd bleef de Varsity een besloten feestje voor corpsroeiers en waren de niet-corporale verenigingen uitgesloten. Dit werd onder andere beargumenteerd door te stellen dat een wedstrijd met zoveel prestige en traditie niet geschikt zou zijn voor verenigingen die, zoals gezegd werd, ‘traditieloos’ waren.
Naarmate de hoeveelheid niet-corporale roeiverenigingen echter groeide, nam ook de druk toe om de Varsity toegankelijk te maken voor hen. Dit werd uiteindelijk gedaan in 1973. De deelname van deze ‘knorrenverenigingen’, zorgde voor zoveel ophef dat menig corpsroeier in 1973 op de Varsity hiertegen protesteerde door op het wedstrijdterrein met een rouwband om te verschijnen. Dit hield het net opgerichte Orca echter niet tegen om zo snel mogelijk een afvaardiging te sturen naar de Varsity, om mee te strijden voor het felbegeerde gouden blik dat in de race der Oude Vieren te winnen viel.
Terug naar 1980. De grote favorieten waren de mannen van Skadi, die extra onder druk stonden omdat hun vereniging als enige corps nog nooit de Varsity had gewonnen. Hiernaast stond deze Varsity in het teken van het 100-jarig bestaan van onze altijd goed geklede blauwe buren die, ook als organisatoren van de Varsity, dus extra reden hadden om fanatiek op jacht te gaan naar de overwinning. De roeiers van Orca (van slag naar boeg Herman Schreuder, Marias van Dorp, Dik Knopper en Wim van de Brink, met als stuur Hein Barentsen) werden gezien als underdog;
“We hadden nauwelijks met ons vieren getraind. Herman Schreuder en ik trainden in een twee voor de Olympische Spelen in Moskou, de Varsity kwam er even tussendoor…” Aldus voormalig Orcaan en roeier Marias van Dorp.
Deze underdogpositie, versterkt door de status van Orca als knorrenvereniging, zorgde voor des te meer verbazing bij de brassende en met plaggen modder gooiende toeschouwers toen de mannen van Orca in de laatste 500 meter eerst Nereus en Laga en in de eindsprint de favorieten van Skadi achter zich lieten liggen. Verbazing sloeg om in ongeloof toen de boot van Orca als eerste over de finishlijn kwam, om als eerste ‘knorrenvereniging’ ooit de Varsity te winnen. “Hoe kon het gebeuren dat de ‘geitenwollensokken’ van Orca de top van corporaal roeiend Nederland hebben kunnen verslaan? Wat geeft hen het recht om ónze wedstrijd zomaar te winnen?” waren de vragen die over de met jasjes, dasjes en rieten hoeden gevulde oevers van het Amsterdam-Rijnkanaal resoneerden. De sfeer op het terrein sloeg om van feestelijkheid naar verontwaardiging en agressie: men besloot zelfs dat het een goed idee was om een vechtpartij te beginnen, tegen de vier overwinnaars zelf wel te verstaan.
Nu is het bij de Varsity traditie dat leden van de winnende vereniging ‘bloot doch niet naakt’ het water inspringen om de winnaars tegemoet te zwemmen. Echter, de corpsleden hoorden niet bij Orca en konden, traditie volgend, dus niet het water in. Leden van Laga, Skadi en Aegir gingen vervolgens over op wat volgens hen het beste alternatief was, namelijk het gooien van lege bierflesjes naar de Orcaboot tijdens haar ereronde, zoals zo mooi in het bijgevoegde artikel beschreven staat. Orca’s voorzitter, die in een poging de Varsitytraditie te eren naar de Orcaboot toezwom, moest door de flesjesregen de aftocht blazen.
Marias van Dorp beschrijft de reactie op de overwinning: “Het werd wel een drama toen we wonnen trouwens, veel dronken ballen vonden dat niks. We kregen bierflessen naar ons hoofd en moesten letterlijk vechten om het terrein af te komen. Daarna zijn we als een haas naar ons clubhuis geracet om het te barricaderen vanwege geruchten dat corpsballen onderweg waren om het te verbouwen. We waren ook niet welkom op het diner, de organisatoren waren bang voor gedoe. Het ging wel door maar zonder ons winnaars. Normaal gesproken krijg je tijdens dat diner je gouden plak met speeches erbij. Wij kregen hem heel knullig twee maanden later met de post gestuurd.”
Als we de website van Skadi (http://www.skadi.nl/identiteit-skad) mogen geloven behoren sportiviteit en gelijkwaardigheid tot de historische kernwaarden waar hun verenigingsidentiteit en –tradities op gebaseerd zijn. Dit leken de Skadianen in 1980 alleen even vergeten te zijn (misschien ook logisch aangezien ze geen internet hadden toen). De Oude Vier van Orca zette een enorme prestatie neer door de Varsity met een toenmalige recordtijd van 9.58,54 te winnen en schreef bovendien geschiedenis door dit als eerste niet-corporale vereniging ooit te doen. Maar in plaats van het aanzien dat ze verdienden werden ze behandeld op een manier die tegen menig corporale traditie inging.
Gelukkig zijn de gemoederen tussen corporale en niet-corporale roeiverenigingen tegenwoordig enorm bedaard en is de sfeer bij wedstrijden eigenlijk altijd goed is, ongeacht of je nu een das draagt of niet. Toch wordt nog steeds het onderscheid gemaakt tussen de corporale verenigingen, die hun identiteit ontlenen aan tradities en gebruiken, en ‘knorrenverenigingen’, waarvan gezegd wordt dat ze helemaal geen tradities hebben. Maar dit idee klopt niet.
Orca heeft talloze tradities (/ goede gewoonten). De waarden waar de tradities van Orca op gebaseerd zijn verschillen alleen van die van het corps. Orca is een vereniging die puur is opgericht uit een passie voor hard roeien. De ambitie om hard te roeien stond centraal bij de eerste bestuurders en leden van Orca en is zo een wezenlijk onderdeel geworden van haar identiteit. De vereniging is ingericht om de best mogelijke roeiprestaties te leveren. Veel corporale tradities, die wel zorgen voor meer solidariteit binnen een vereniging maar de roeiprestaties niet verbeteren, werden zo dus geen onderdeel van Orca. Naast het harde roeien is er nu ook een prachtig verenigingsleven op Orca ontstaan met een open en solidair karakter, omdat op Orca juist iedereen de ruimte heeft om te doen wat hij/ zij zelf wilt doen.
Orca zal altijd een knorrenvereniging blijven, en vanuit corporaal oogpunt zal hier ook altijd wel wat gevonden van worden. De rivaliteit zal, hoewel deze nu vaak niet enorm serieus meer wordt genomen en veel gemoedelijker is dan in 1980, nooit helemaal verdwijnen. Zo verwijst de link naar Orca op de stand der overwinningen van de Varsity op de KNSRB site naar knorca.nl en stond in de voorbeschouwing van Njord voor de Amstelbeker van vorig seizoen genoemd dat ‘knorreschepen geen waardige tegenstanders zijn’.
Maar waar Njord haar corporale tradities volgt door in jasje dasje bij wedstrijden te verschijnen en nooit de rug naar de bar te keren, volgt Orca haar tradities door keihard te winnen. In hetzelfde jaar dat op Njord de voorbeschouwing in kwestie werd gepubliceerd, waren het tenslotte onze dames die op de Amstelbeker wonnen. Laten wij met Orca onze eigen tradities eren door keihard te blijven roeien en topprestaties neer te zetten zoals we al jaren doen, ongeacht wie de competitie ook mag zijn.