Een half jaar bij onze oosterburen, in de gevaarlijkste straat van het land
Door Daniël Hendrikse
Duitsland is dat land van voetbal, schnitzels, bier en een oorlogszuchtig verleden – toch? Dat de Nederlandse vooroordelen over ons buurland niet helemaal kloppen, kan iedereen wel bedenken. Om te ervaren hoe het er dan wel is, kan je het beste uitvinden door er te wonen. Ik leefde zes maanden in de gevaarlijkste straat van Duitsland en ontdekte de waarheid achter de verhalen over onze oosterburen.
Leipzig
Bij de meeste mensen zal Leipzig geen belletje doen rinkelen. Dat is jammer, want deze stad in het oosten van Duitsland is keihard in opkomst. Nu Berlijn langzaam maar zeker tot de mainstream gaat behoren, zoekt de avant-garde van kunstenaars, alternatievelingen, krakers en wereldverbeteraars verder naar nieuwe plaatsen. Leipzig is daarbij de beste kandidaat: midden in Europa, vlakbij Berlijn, Polen en Tsjechië en aan goedkope woonruimte geen gebrek. De stad staat daarom ook wel bekend als het nieuwe Berlijn, hoewel geboren en getogen Leipzigers dat uit trots nooit zullen zeggen. Kortom, het is een bruisende, levendige en snel ontwikkelende stad.
Daarnaast heeft Leipzig één van de oudste universiteiten van Europa, de Universität Leipzig. Angela Merkel, de filosoof Friedrich Nietzsche en de schrijver Johann Wolfgang von Goethe hebben hier onder andere gestudeerd en verder komen er negen Nobelprijswinnaars vandaan. Ik had de eer hier een semester te studeren.
Rauw en ruig
Ik kwam min of meer toevallig bij Leipzig. Ik kende de stad überhaupt niet; misschien had ik de naam een keer bij aardrijkskundeles gehoord, maar dat was het dan ook wel – totdat ik besloot dat ik een halfjaar in Duitsland wilde studeren. Ik wilde goed Duits leren en vanwege mijn studie Geschiedenis ben ik geïnteresseerd in de voormalige DDR. Daarom zocht ik iets in Oost-Duitsland en zo kwam ik bij Leipzig uit.
De stad Leipzig is het beste te karakteriseren als rauw en ruig. Met een half miljoen inwoners is het een grote stad, maar toch staan relatief veel gebouwen leeg. Na de val van het IJzeren Gordijn en de hereniging van Oost- en West-Duitsland in 1989-1990 stroomde de stad min of meer leeg. In de voormalige DDR was gebrek aan werk en het werk dat er was, werd onderbetaald in vergelijking met het westen. Nog steeds krimpt het oosten van Duitsland. In Leipzig heeft dit tot gevolg dat woningruimte goedkoop is en dat nieuwe studenten die zich hier aanmelden bij de gemeente ook nog eens €150 van de stad cadeau krijgen. In de lege fabrieken vestigen zich kunstenaars met ateliers of (illegale) clubs. De beroemde Duitse techno-scene floreert bij kelderparty’s en raves op oude industrieterreinen.
“Die gefährlichste Straße Deutschlands”
Verder staat Leipzig ook vanwege haar politieke karakter bekent. De grote avant-gardistische beweging hier zorgt ervoor dat het merendeel van de stad links is. Niet het bleke links zoals we dat in Nederland kennen van de PvdA of de SP, maar links zoals Karl Marx het ooit bedoeld had: marxistisch, anarchistisch, revolutionair, het is hier allemaal. Dit heeft een stevige polarisatie tot gevolg, want van de andere kant van het politieke spectrum komen tegenreacties. Zo is hier ook een ultrarechtse neonazi-beweging. Elke maandag demonstreert Pegida tegen asielzoekers en vluchtelingen, begeleid door massa’s politie. Tegelijkertijd zijn er tegendemonstraties voor menselijkheid en tolerantie. Bijna altijd verloopt dit vredig, maar af en toe zijn er relletjes. Andere demonstraties kunnen veel heftiger verlopen, zoals die op 12 december. Hierbij braken gevechten uit tussen links- en rechtsextremisten, met grote rellen, branden en massief politieoptreden tot gevolg. Kortom, er is altijd wel wat aan de hand.
Dit gebeurt echter niet bij mij in de buurt, hoewel ik in de gevaarlijkste straat van het land woon: de Eisenbahnstraße. Daar kwam ik terecht omdat ik had gehoord dat het heel makkelijk is om in Leipzig een kamer te vinden. Bovendien is het aan te raden wanneer je niet in een DDR-flat terecht wil komen met 500 andere studenten (tja, dat kunnen waarschijnlijk alleen liefhebbers van het Ina Boudier Bakker-complex waarderen). In ieder geval had ik al na een week zoeken een kamer gevonden in een Duits studentenhuis in de Eisenbahnstraße. Toen ik deze straat googelde, vond ik vijf pagina’s met nieuwsberichten over schietpartijen, drugshandel, politierazzia’s et cetera. Kortom, het zou de ergste straat van Duitsland zijn. In de praktijk bleek dit allemaal enorm mee te vallen. Ik voelde mij, de Amsterdamsestraatweg gewend, er eigenlijk gelijk thuis. Het voordeel van die slechte uitstraling is bovendien dat het hier nog goedkoper is dan in andere delen van de stad.
Niet alleen de huurprijzen zijn goedkoop, ook het bier. Dat heeft voor een fanatiek comporoeier als ik zeker voordelen. Dit stereotype over de Duitsers klopt overigens wel; het is een echt bierland. Zo zijn hier bijna uitsluitend halve literflessen te koop, die bovendien goedkoper zijn en beter smaken dan een lauwe Holger van de Jumbo.
Onbekend en onbemind
Veel mensen zullen dit alles missen, omdat zij zich laten afschrikken door de taal. Duits is echter totaal niet moeilijk, zeker niet voor Nederlanders. Duits is meer verwant aan het Nederlands dan Engels en hoewel het niet zo’n wereldtaal is, is het juist daarom veelgevraagd. Engels spreekt iedereen wel, Duits slechts relatief weinig mensen. Dat is gek, want Duitsland is de grootste handelspartner van Nederland en het belangrijkste land in de Europese Unie. Op de arbeidsmarkt is Duits ook een pré waarmee je je kan onderscheiden.
Duitsland is überhaupt niet zo geliefd onder Nederlandse studenten, niet alleen vanwege de taal maar ook omdat het niet zo exotisch is. Natuurlijk is het moeilijk te vergelijken met Hawaii, Australië of Zuid-Afrika, maar toch heeft Duitsland een eigen karakter en eigen charme. Bovendien is het te merken dat Leipzig bijna in Oost-Europa ligt: er wordt veel Russisch gesproken, vooral door oude mensen, en er zijn veel (handels)contacten met Polen en Tsjechië. Verder heeft de relatieve nabijheid van Nederland – in vergelijking met Azië of Australië – ook zo zijn voordelen: ik kon nog een keer in de vakantie teruggaan en vrienden zijn mij komen opzoeken. Duitsland is, kortom, in Nederland vooral onbekend en daardoor onbemind. Toch is het het zeker waard een kijkje bij ons buurland te nemen of een buitenlandsemester hier te doen.
Tenslotte, ook niet onbelangrijk: hier wordt ook geroeid! Helaas vindt dit alleen tijdens de zomermaanden plaats, waardoor ik alweer terugverlang naar de Hollandse kou op ons prachtige Merwedekanaal. Verder zal ik Leipzig vooral missen.